Czym jest ruch w muzyce?

John jest emerytowanym bibliotekarzem, który pisze artykuły na podstawie materiałów zebranych głównie z mało znanych książek i czasopism.

Definicja „ruchu” w muzyce

Istnieją dwie możliwe odpowiedzi na to pytanie, w zależności od tego, jakie znaczenie przyjmie się słowo „ruch”. Jeśli przyjąć to w sensie poważnej zmiany w kategoriach kulturowych, to muzyka przeszła w swojej historii całą serię ruchów, w tym klasycyzmu, romantyzmu i modernizmu.

Bardziej prawdopodobne jest jednak, że pytający miał na myśli podziały większych utworów muzycznych na odcinki, które zwykle (choć nie zawsze) są naznaczone pauzą w wykonaniu. Utwory najczęściej określane jako częściowe to symfonie, koncerty, sonaty i utwory kameralne, takie jak tria i kwartety.

Można jednak używać tego terminu również dla odrębnych elementów suit, mszy, zestawów wariacji, różnych rodzajów muzyki programowej. Podziały oper i baletów są zwykle opisywane jako akty i sceny, co odzwierciedla ich związek z teatrem, a nie salą koncertową.

Niezależność

Ruchy są często postrzegane jako posiadające pewien stopień niezależności od pracy, do której należą. Stacje radiowe z muzyką klasyczną, takie jak brytyjska komercyjna stacja Classic FM, częściej odtwarzają oddzielne części niż pełne symfonie itp., a wielu słuchaczy często nie zdaje sobie sprawy z tego, jak odnoszą się one do całego utworu.

Rzeczywiście, istnieją części, które są tak znane same w sobie, że praktycznie opuściły dom – przykładem jest Toccata Widora, która jest właściwie ostatnią częścią jego Symfonii na organy nr 5, oraz genialne scherzo Henry'ego Litolffa, które jest II część jego IV Concerto Symphonique. W obu przypadkach zdecydowana większość słuchaczy muzyki nie słyszała ani jednej nuty, poza tymi częściami, napisanych przez omawianych kompozytorów.

Forma Sonaty I Ruchu

Nie jest łatwo uogólniać, ale standardowa symfoniczna (itp.) pierwsza część podąża za tak zwaną formą sonatową. Oznacza to, że ma trzy sekcje, a mianowicie ekspozycję, opracowanie i podsumowanie. Innymi słowy, temat lub tematy są prezentowane na wstępie; są rozwijane na różne sposoby i powtarzane w takiej czy innej formie na końcu. Jednak to stwierdzenie jest ogromnym uproszczeniem!

Na przykład wiele ruchów zawiera materiał na początku lub na końcu, który wykracza poza ten schemat, ogólnie określany jako wstępy i kody, oraz fragmenty przejściowe, które łączą ze sobą różne części. Nie ma też reguły mówiącej, że wszystkie tematy muszą być wprowadzone na początku, a właściwie ile tematów powinno być.

Innym aspektem formy sonatowej jest użycie kluczowych struktur w ruchu. Typowe dla pierwszego i drugiego tematu są różne tonacje, ze zmianami od dur do mol lub odwrotnie, modulowanymi przez przejście przejściowe. Często też opracowanie rozpoczyna się w tej samej tonacji, w której zakończyła się ekspozycja, a rekapitulacja powraca do tonacji użytych na początku ekspozycji. Jednak wielcy kompozytorzy są biegli w naginaniu zasad, by osiągnąć swoje efekty i to właśnie ich oryginalność w tych i innych sprawach czyni ich wielkimi.

Od Spinditty

Drugi ruch

Podczas gdy pierwsze części są zwykle dość szybkie (allegro), drugie części są często znacznie wolniejsze (adagio lub andante), a forma sonatowa nie jest oczekiwana. Drugie ruchy są powszechnie określane jako wolne ruchy, chociaż jest to pojęcie względne.

Dobra powolna część może rzeczywiście być „poruszająca” i emocjonująca, czasami zawierając pojedynczą długą melodię, która rozwija się bardziej dzięki subtelnym zmianom tonacji niż wprowadzeniu tematów pobocznych. Nie ma reguły, która mówiłaby, że drugi lub kolejny ruch musi odnosić się bezpośrednio do ruchu otwierającego, ale często tak jest.

Ruchy trzecie

Struktura symfoniczna zmieniała się na przestrzeni wieków, tak że od XVIII wieku powszechną praktyką stało się składanie symfonii, sonat i kwartetów (itp.) z czterech części, podczas gdy koncerty miały tylko trzy. „Dodatkowa” część trzecia to zazwyczaj menuet i trio lub scherzo.

Menuet to w zasadzie taniec w rytmie potrójnym, a trio ma prostą, trzyczęściową strukturę dwóch kontrastujących ze sobą części, przy czym trzecia część jest powtórzeniem pierwszej. Słowo „scherzo” dosłownie oznacza „żart” i jest ogólnie stosunkowo zabawną i beztroską sekcją, mającą charakter szybkiego menueta.

Ruchy końcowe

Końcowe części są dla kompozytora okazją do zebrania wszystkiego w całość i zbudowania w kierunku kulminacji, która zainspiruje publiczność do wybuchu głośnego i długotrwałego aplauzu. Tak przynajmniej było od czasów romantyzmu, a planista koncertów, który chce zakończyć wieczór na haju, ma duży wybór.

Forma sonatowa jest powszechna w końcowych częściach, podobnie jak długie i złożone kody, które pozwalają wykonawcom na ostateczny rozkwit. W koncertach solista może dać z siebie wszystko, aby zasłużyć na swój bukiet!

Cadenzas

Szczególną cechą ruchów w concerti jest kadencja. Jest to pasaż, w którym solista (lub soliści w koncertach podwójnych itp.) gra sam z orkiestrą milczącą i dyrygentem w stanie spoczynku. W dawnych czasach solista zwykle improwizował w tych momentach, co często powodowało problemy, gdy wzlatywał w samotnych lotach fantazji, czasami mając duże trudności z powrotem do miejsca, z którego wystartowali.

Praktyka ta zanikła od zakończenia epoki klasycznej, a większość kadencji napisał kompozytor, choć solista wciąż ma możliwość wykazania się indywidualizmem w interpretacji tempa utworu itp. Zauważalne jest, że niektóre współczesne performerzy na nowo wymyślili improwizowaną kadencję w wykonaniach dzieł m.in. Vivaldiego. Dobrym przykładem jest tu uznana przez Nigela Kennedy'ego interpretacja Czterech pór roku.

Jak wspomniano powyżej, nie jest łatwo być twardym i szybkim przy opisywaniu, jak wyglądają i brzmią ruchy. Jest tak wiele wariacji na ten temat, że uogólnieniom towarzyszą liczne wyjątki!

Pytania i Odpowiedzi

Pytanie: Jakim ruchem jest kompozycja Bolero?

Odpowiedź: Bolero Ravela nie jest kompozycją symfoniczną, ale jednoczęściowym utworem tanecznym z wyraźnymi elementami jazzu.